شمال نیوز: مجتمع کشت و صنعت شهید محمد بلباسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قائم‌شهر در زمینی به وسعت حدود ۱۴ هکتار قرار دارد و فعالیت آن ترکیبی از بخش‌های کشاورزی، دام‌پروری و ورزشی (سالن چندمنظوره) است و عمدتاً مباحث تحقیقاتی و آموزشی در آن دنبال می‌شود.

در همین زمینه و برای آشنایی بیشتر با این مجتمع با فضل شیردل‌شهمیری رئیس دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی و مجتمع کشت و صنعت شهید محمد بلباسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قائم‌شهر به گفتگو نشستیم. وی دارای مدرک کارشناسی ارشد و دکتری علوم باغبانی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران است. متن کامل این گفتگو را در نوشتار زیر می‌خوانیم.

آنا: مجتمع کشت و صنعت واحد قائمشهر با چه برنامه‌ و هدفی ایجاد شد و از چه زمانی کار خود را آغاز کرد؟

شیردل: در مجتمع کشت و صنعت دانشگاه آزاد اسلامی واحد قائم‌شهر عمدتاً مباحث تحقیقاتی و آموزشی دنبال می‌شود. چند هکتار کشت برنج داریم و برای تولید برنج روش‌هایی را به کار می‌گیریم تا محصول سالم تولید شود و تا جایی که ممکن است، مصرف سموم و کودها را کاهش داده‌ایم؛ بنابراین کار ما در این مجتمع بیشتر با روش‌های ارگانیک انجام می‌شود. حتی در این چرخه ارگانیک، بحث پرورش مرغ نیز با رعایت همه موازین سلامتی است و عمدتاً هم به مصرف خود کارکنان می‌رسد.

پرورش ماهیان گرم‌آبی

طرح‌هایی را هم به سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی ارائه داده‌ایم که اگر امکان داشته باشد، بتوانیم برای واحدهای دیگر نیز کار کرده و با توجه به دانشجویان علوم دامی که داریم در بخش طیور، مرغ، اردک، غاز، بوقلمون و بلدرچین فعالیت کنیم. در پرورش ماهی هم در این مجتمع فعالیت داریم و با وجود یک هکتار استخرهای خاکی در بخش پرورش ماهیان گرم‌آبی فعال هستیم و انواع نژادهای ماهیان مانند کپورماهی، ماهی سفید پرورشی یا اصطلاحاً آمور یا کپور علف‌خوار و ماهی‌هایی مانند فیتوفاگ یا بیگ‌هد را پرورش می‌دهیم.

پرورش ماهیان خاویاری در ۸ استخر

به‌منظور پرورش ماهیان سردآبی هم هشت استخر با حجم تقریبی ۶۰ تا ۷۰ مترمکعبی را فعال داریم که در آن ماهیان خاویاری پرورش می‌دهیم. پرورش ماهیان سردآبی، پروژه‌ای است که جدیداً راه‌اندازی کرده‌ایم و برای پرورش ماهیان خاویاری به‌صورت تولید گوشت و خاویار، پروژه‌ای بلندمدت در دست داریم. بخشی از کارمان هم در پرورش ماهیان گرم‌آبی مربوط به پرورش بچه‌ماهی‌هایی است که به سایزهای بزرگ‌تر تبدیل شده و برای فروش ارائه می‌شوند.

پیگیری راه‌اندازی و توسعه کشت گیاهان زینتی

بخش دیگری از کارها مربوط به زمین‌هایی است که در اختیار ماست و برای مثال دانشجویان دکتری پروژه‌های خود را در این زمین‌ها اجرا می‌کنند و بیشتر مربوط به زراعت محصولاتی مانند گندم و نیز باغبانی و ... است. پروژه‌های پایان‌نامه‌های دکتری یا ارشد در این زمین‌ها اجرا می‌شود. حدود ۲ هزار متر هم گلخانه در اختیار داریم که در آن سبزی و صیفی‌جات کشت می‌شود و شامل گوجه‌فرنگی، خیار گلخانه‌ای و نیز گیاهان زینتی است؛ البته گیاهان زینتی از پروژه‌هایی است که جدیداً راه‌اندازی شده و برای نخستین‌بار به‌دنبال راه‌اندازی و توسعه کشت این گیاهان هستیم.

برنامه‌ریزی برای ارائه طرحی در ارتباط با مگس مدیترانه‌ای

بخش دیگر مجتمع، باغ مرکبات است. باغی که سعی می‌کنیم بیشتر حالت آموزشی داشته باشد؛ اما فعل و انفعالات پژوهشی را هم در آن دنبال می‌کنیم. برای مثال امسال در حال برنامه‌ریزی طرحی در ارتباط با مگس مدیترانه‌ای هستیم که متأسفانه برای باغداران شمال کشور مشکلات زیادی ایجاد کرده است، پروژه‌ای تحقیقاتی در این زمینه انجام دادیم تا بتوانیم مصرف سموم را کاهش داده و از روش‌های غیرشیمیایی استفاده کنیم.

کسب درآمدهای غیرشهریه‌ای از طریق مجتمع ورزشی

هم‌چنین یک مجتمع ورزشی هم در این مرکز قرار دارد  که شامل زمین چمن و سالن ورزشی است و در بحث درآمدهای غیرشهریه‌ای به ما کمک زیادی می‌کند و در ۶ ماهه نخست سال ۹۸ با حضور «دکتر هادیانی» که ریاست واحد قائم‌شهر را برعهده گرفته و حمایت‌های خوبی برای ما انجام داده است، در مقایسه با سال ۹۷ یعنی در ۶ ماهه انتهایی سال ۹۷ و ۶ ماهه ابتدایی سال ۹۸، تقریباً درآمد غیرشهریه‌ای خود را هشت تا ۹ برابر افزایش دادیم و این درآمدها به ۹۰۰ میلیون تومان رسید؛ البته این درآمد ناخالص ما بود، اکنون پروژه بسیار مهمی را پیگیر هستیم که در جلسه هم‌اندیشی اصلاح و تولید بذر در اصفهان هم مطرح شد.

طراحی پروژه‌ای در ارتباط با موضوع کوتینگ بذر یا پوشش‌دار کردن ریزبذرها

پروژه‌ای را نیز در بحث کوتینگ بذر یا پوشش‌دار کردن ریزبذرها طراحی کرده‌ایم و می‌توانیم کشت بعضی از گیاهان دارویی یا سبزی و صیفی را که ریزبذر هستند با پوششی که انجام می‌دهیم به‌صورت مکانیزه انجام دهیم. اگر این پروژه طی یک سال آینده به نتیجه برسد، پروژه ملی خیلی بزرگ و قوی‌ای خواهد بود.

آنا: مجتمع از چه سالی راه‌اندازی شد؟

شیردل: سابقه کار این مجتمع بیش از ۱۵ سال است؛ اما در دوره مدیریت جدید واحد قائم‌شهر، حمایت بسیار خوبی از ما شد و این مجتمع توانسته در حوزه‌های مختلف گسترش پیدا کند. برای مثال در پروژه مرغ‌داری شاید بالای ۱۰، ۱۲ یا حتی ۱۵ سال بود که انجام می‌شد؛ اما کار در حوزه سایر طیور را به هیچ عنوان نداشتیم که اکنون در حال انجام است و یا پروژه پرورش ماهیان خاویاری برای نخستین‌بار است که در دانشگاهی در شمال کشور روی آن کار می‌شود. پروژه‌های گلخانه زینتی و کوتینگ بذر نیز  برای نخستین‌بار مطرح و پیگیری می‌کنیم.

ارائه طرحی در ارتباط با ایجاد بانک ژن انواع گیاهان باغی استان مازندران

در مورد طرحی با فرمانداری قائم‌شهر مذاکره کرده‌ایم که زمینی در اختیار ما در ارتباط با ایجاد بانک ژن انواع گیاهان باغی استان مازندران قرار دهند. یعنی بانک ژنی ایجاد کنیم که انواع و ارقامی از نهال‌های مختلفی که در استان کشت می‌شود در این باغ به‌عنوان یک بانک ژن داشته باشیم تا اگر خطر تهدیدکننده‌ای در انقراض نسل گونه‌های مختلف پیش بیاید، بتوانیم از طریق دانشگاه در احیای آنها اقدام کنیم. این طرح نوشته شده و برای اجرای آن نیاز به حمایت سازمانی و دولتی داریم؛ البته معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری هم  قول حمایت داده است و اگر بتوانیم این طرح را به نتیجه برسانیم، می‌توانیم نتایج بسیار خوبی بگیریم.

آنا: مأموریت اصلی مجتمع چیست؟

شیردل: اکنون مأموریت اصلی مجتمع کسب درآمد غیرشهریه‌ای است. با برگزاری نشست‌هایی مانند اجلاسی که در اصفهان برگزار شد و نیز با جلساتی که با مسئولان مربوط در دانشگاه برگزار می‌شود، به‌دنبال این هستیم که این مرکز را به سمت فناوری و نوآوری ببریم. برای مثال در بحث بذر اگر بخواهیم این پروژه را در سطح ملی کار کنیم، سعی می‌کنیم انرژی اصلی و نیروی خود را روی کوتینگ بذر گذاشته و روی این موضوع تمرکز کنیم. بعضی از قسمت‌ها شاید به‌صورت آموزشی و تحقیقاتی پروژه‌های ارشد و دکتری استفاده شود. به‌طور مثال دانشجوی دام‌پروری که می‌خواهد روی اردک، غاز یا بلدرچین کار کند، می‌تواند این امکانات را آنجا داشته باشد و همین که موجب جذب دانشجو نیز خواهد شد.

امسال در مقایسه با سال گذشته در رشته‌های کشاورزی حدود ۱۵۰ درصد افزایش جذب دانشجو داشتیم. یعنی در رشته گیاه‌پزشکی با همین گلخانه و سایر بخش‌هایی که راه‌اندازی کردیم، شاید در مهر ۹۸ بالای ۶۰ دانشجو جذب کردیم و این به دلیل فعالیت‌های چنینی است که دانشجویان احساس می‌کنند می‌توانند مهارتی را کسب کنند و با توجه به تبلیغاتی که در زمینه دانشجوی مهارت‌محور کرده‌ایم، روی این دانشجویان در رشته‌های باغبانی، زراعت، دامداری و ... خیلی تأثیر گذاشته و به ما کمک زیادی شده است.

آنا: تعامل نهادها و مراکز مختلف با مرکز چگونه است؟ آیا تفاهم‌نامه و قراردادی بسته شده است؟

شیردل: ما موفق شدیم در بالاترین سطح توجه رؤسا و معاونان دانشگاه آزاد اسلامی را به این مرکز جلب کنیم و موجب شد که «دکتر ستاری» معاون علمی رئیس جمهوری به مرکز رشد دانشگاه آمده و اعلام حمایت کند. علاوه‌بر این در شهر و استان، جلسه‌ای را با مدیرکل جهاد کشاورزی داشتیم که بخواهیم یک سیستم حمایتی برای تأثیرگذاری اجتماعی داشته باشیم و ۲۰۰ هکتار از اراضی کشاورزی کشاورزان روستاهای اطراف دانشگاه را زیر پوشش قرار داده و از آنها حمایت علمی کنیم که تولیدات سالمی داشته باشند.

ارائه بیزینس‌پلن در ارتباط با تأمین برنج واحدهای نزدیک

از سوی دیگر حتی یک بیزینس‌پلن در ارتباط با تأمین برنج ارائه کرده‌ایم تا بعضی از واحدهایی را که مشاع باشند، زیر پوشش علمی بگیریم، به این معنی که برنج سالم تولید کنیم و محصول‌ را از کشاورزان خریداری کرده و به مصرف‌کنندگان‌ که همکاران ما در واحدهای دیگر هستند، تحویل دهیم.

این طرحی است که به سازمان مرکزی رفته است و البته نیاز به یک سرمایه اولیه مناسب دارد. اگر حمایت شود، می‌توانیم هم برای دانشگاه سودآوری داشته باشیم و هم همکاران‌مان در سطح کشور از این طریق، برنج سالم را با قیمتی مناسب دریافت کنند.

آنا: بسیاری از مراکز تحقیقاتی به‌دلیل نرسیدن به اهدافی که در نظر داشته‌اند، لغو مجوز شده یا در آستانه لغو مجوز هستند، آیا از این نظر مشکلی برای مجتمع شما پیش آمده است؟

شیردل: ما مرکز رشد تصویب‌شده داریم، اما این مجتمع ما به‌عنوان مرکز تحقیقاتی نیست. در واقع به تازگی روند چگونگی دریافت مجوزهای لازم برای تبدیل به مرکز تحقیقاتی و پژوهشی را با دوستان سازمان هماهنگ کرده‌ایم که این کار را به پیش ببریم و با این کاری که قبل از اقدام برای اخذ مجوز تبدیل‌شدن به مرکز تحقیقات در ارتباط با پوشش‌دار کردن بذر انجام داده‌ایم (که تکنولوژی بسیار مهمی است و فقط چند کشور در دنیا آن را در اختیار دارند)، اگر این طرح را به نتیجه برسانیم، می‌تواند تضمینی باشد که مرکز تحقیقاتی ما بتواند بدون نگرانی از لغو مجوز به فعالیت خود ادامه دهد.